Pomimo obostrzeń wprowadzonych w gospodarce w związku z pandemią, w całym roku 2021 oraz w pierwszym kwartale 2022 r. rósł polski eksport i import, ten ostatni wyraźnie szybciej, co przełożyło się na ujemne saldo obrotów ogółem. To znacząca zmiana w porównaniu do kilku poprzednich lat, kiedy saldo było dodatnie. W 1. kwartale 2022 r. nastąpił wyraźny spadek polskiego eksportu do Rosji przy wzroście importu z tego kraju.
Najważniejsze kierunki zarówno eksportu, jak i importu, to kraje wysoko rozwinięte. Ponad 65% eksportu i ponad 65%% importu było skoncentrowane na rynkach dziesięciu najważniejszych odbiorców i dostawców. Dominującą pozycję odgrywają kraje strefy euro, a wśród nich dominują partnerzy niemieccy, zajmujący pierwszą pozycję na liście zarówno dostawców, jak i odbiorców polskich towarów. Uwagę zwraca wysoka dynamika importu z Rosji, która utrzymuje się w całym badanym okresie na 3. pozycji na liście 10 największych dostawców zagranicznych na rynek polski. W marcu br. dostawcy rosyjscy na rynek polski nie odczuli jeszcze skutków wojny, a ich udział w imporcie ogółem wzrósł z 5% do 7,1% w porównaniu do tego samego okresu roku poprzedniego. Podobne rezultaty odnotowała gospodarka niemiecka – wysoki wzrost importu z Rosji (o 77,7%) przy głębokim spadku eksportu do Rosji (o -58,7%).
Stabilny wzrost obrotów w handlu zagranicznym polska gospodarka zawdzięcza powstaniu silnego sektora prywatnego, na który w niemal równych proporcjach składają się przedsiębiorstwa z kapitałem krajowym i przedsiębiorstwa z udziałem kapitału zagranicznego, które przez lata transformacji wypracowały sobie kanały dystrybucji i krąg stałych odbiorców, z roku na rok poszerzany. Dzięki silnemu sektorowi prywatnemu oraz członkostwu Polski w Unii Europejskiej struktura geograficzna i towarowa obrotów w polskim handlu zagranicznym jest stabilna na przestrzeni wielu lat.
Struktura towarowa polskiego handlu zagranicznego jest charakterystyczna dla gospodarki wysoko rozwiniętej, wykazuje dużą dynamikę wzrostu we wszystkich grupach towarowych. Nadal przeważają wyroby wysoko przetworzone – maszyny, urządzenia i środki transportu i inne wyroby przemysłowe (łącznie prawie 55% eksportu ogółem), chociaż są to produkty raczej średnio niskiej i średnio wysokiej techniki, z niskim udziałem produktów o zawartości wysokiej techniki (Chojna, Marczewski – 30 lat polskiego eksportu – PIE – 2020).
Istotne relacje handlowe Polski z Niemcami
Dla Niemiec Polska jest ważniejszym partnerem gospodarczym niż Rosja. Zajmuje czwarte miejsce na liście dostawców zagranicznych na rynek niemiecki i piąte miejsce na liście odbiorców niemieckich towarów. A Rosja, o której relacjach z gospodarką niemiecką wiele się mówi w związku z agresją Rosji na Ukrainę i w kontekście sankcji gospodarczych – zajmuje 12. miejsce na liście dostawców na rynek niemiecki i 14. miejsce na liście odbiorców towarów niemieckich. Struktura tej wymiany jest specyficzna: 87% eksportu rosyjskiego na rynek niemiecki to ropa naftowa, gaz, węgiel, metale i inne półprodukty, 75% eksportu niemieckiego na rynek rosyjski to maszyny, urządzenia, samochody, wyroby elektrotechniczne i aparatura do przetwarzania danych. Na tym tle warto zauważyć, że eksport podmiotów niemieckich na rynek polski jest prawie trzykrotnie większy niż do Rosji, a eksport polskich podmiotów do Niemiec jest 2,5 krotnie większy, niż eksport podmiotów rosyjskich do Niemiec. Jak informuje DeStatis, w ostatnich latach nastąpiło znaczne umiędzynarodowienie łańcuchów dostaw niemieckich podmiotów gospodarczych, co jest jednym z czynników potęgi eksportowej gospodarki Niemiec. Około 25% niemieckiego eksportu nie zostało wytworzone w Niemczech. Dlatego wyzwaniem dla polskich przedsiębiorstw eksportujących będzie poprawa struktury przedmiotowej eksportu w kierunku towarów bardziej zaawansowanych technologicznie i poszerzenie kooperacji międzynarodowej.
Wstępne dane za 2021 r. dotyczące handlu Niemiec z Polską, podawane przez niemiecki Federalny Urząd Statystyczny informują, że Polska znajdowała się na czwartym miejscu na liście zagranicznych dostawców na rynek niemiecki – po Chinach, Holandii i USA, a wartość tego importu z Polski wyniosła 68,8 mld euro. Na liście największych odbiorców niemieckich towarów, Polska znajduje się na piątym miejscu, po USA, Chinach, Holandii i Francji. Głównymi towarami w eksporcie Niemiec do Polski były maszyny, aparatura i urządzenia mechaniczne (11,5 mld euro) oraz wyroby elektrotechniczne (7,5 mld euro). Z kolei podmioty niemieckie importują z Polski głównie wyroby elektrotechniczne (10,6 mld euro) i maszyny i urządzenia mechaniczne (8,8 mld euro).
Wysoka dynamika obrotów na wszystkich kierunkach eksportu i importu
W całym 2021 r. i w pierwszym kwartale 2022 r. szybko rosły obroty towarowe Polski z zagranicą. Wartość eksportu i importu wzrosła w 2021 roku (w PLN) odpowiednio o 22,8% i 28,8%. Biorąc pod uwagę spadek wartości polskiej waluty wzrost wartości eksportu mierzony w euro był nieco niższy – wyniósł 19,1%, a w imporcie 24,8%. Natomiast w pierwszym kwartale 2022 r. eksport wzrósł o 17%, a import o 31,2% (w porównaniu do tego samego okresu roku poprzedniego). Głównymi partnerami polskich podmiotów gospodarczych zarówno w eksporcie jak i imporcie są niezmiennie kraje wysoko uprzemysłowione (86,3% udziału w eksporcie i 62,5% w imporcie). Nadal występuje silna koncentracja eksportu na rynkach 10 największych odbiorców (Niemcy, Czechy, Francja, Wielka Brytania, Włochy, Holandia, Rosja, Szwecja, Stany Zjednoczone, Słowacja), do których kierowane jest 65,1% eksportu (66% w roku wcześniejszym). Koncentracja importu jest jeszcze większa, niż eksportu – w 2021 r. prawie 70% importu pochodziło z dziesięciu rynków (Niemcy, Chiny, Holandia, Rosja, Włochy, Francja, Belgia, Czechy, Słowacja, Hiszpania) – w tym zajmującej trzecie miejsce – Rosji, której udział w imporcie ogółem (według kraju wysyłki) wynosił 6% (17 mld euro). W pierwszym kwartale 2022 r., Rosja utrzymała trzecią pozycję na liście największych dostawców na rynek polski dostarczając towarów za 6,5 mld euro i osiągając dynamikę 207,8% w porównaniu do tego samego okresu roku poprzedniego i zwiększając swój udział w imporcie ogółem do 7,5%.
Kontakt do autora:
Ewa Sadowska-Cieślak
Członek Towarzystwa Ekonomistów Polskich
email: ewa.sadowskacie@gmail.com
tel. +48 605 882 050
Towarzystwo Ekonomistów Polskich (TEP) krzewi wiedzę ekonomiczną i wyjaśnia zjawiska gospodarcze współczesnego świata, propagując poszanowanie własności prywatnej, wolną konkurencję oraz wolność gospodarczą, jako warunki rozwoju Polski. Zrzesza praktyków biznesu i teoretyków różnych dziedzin nauk ekonomicznych.