Inwestycje w kryptoaktywa, niezależnie od ich znacznej niestabilności i ryzyk z tym związanych, są coraz częściej traktowane zarówno przez inwestorów na rynkach międzynarodowych, jak i przez polityków, jako wschodząca klasa aktywów. Kryptoaktywa są stosowane jako potencjalne instrumenty hedgingowe, oraz jako narzędzie dla wspierania transgranicznych płatności pieniężnych. Agresji Rosji w Ukrainie wpłynie zarówno na większą dynamikę wykorzystania rynku kryptoaktywów, jak i na pojawienie się nowych regulacji dotyczących tej części rynku finansowego.
Erik Feyen, Yusaku Kawashima i Ranauk Mittal, autorzy, opublikowanego w marcu 2022 roku raportu Banku Światowego „Crypto-Assets Activity around the World. Evolution and Macro-Financial Drivers” stawiają tezę, że obroty na poszczególnych krajowych rynkach kryptoaktywów w dużej mierze zależą od takich czynników globalnych, jak długoterminowe oczekiwania co do poziomu inflacji w USA, rentowność obligacji skarbowych w USA, oraz ceny złota i samych kryptoaktywów, a nie od czynników rozwoju makroekonomicznego na poziomie krajowym.
W cytowanym raporcie, kryptoaktywa zostały zdefiniowane, jako ”prywatna, cyfrowa reprezentacja wartości, która może zostać użyta dla płatności, lub celów inwestycyjnych, lub do uzyskania dostępu do dóbr, czy usług, i która opiera się o rozproszony rejestr lub podobną technologię„. Kapitalizacja globalnego rynku kryptoaktywów wyniosła w listopadzie 2021 roku ponad 2,8 bilionów dolarów USA, co stanowi wzrost o 350% w porównaniu do początku 2021 roku. W ramach kategorii kryptoaktywów istotną rolę odgrywają oczywiście kryptowaluty.
Autorzy raportu stawiają tezę, że dynamiczne zmiany na rynku kryptoaktywów mają charakter globalny. Szacuje się, że na świecie ponad 200 milionów osób posiada, lub używa kryptoaktywa. Choć jest to około 2,5% populacji na świecie, to autorzy cytują dane z 2020 roku, wskazujące na to, że przynajmniej w 20 krajach ponad 10% osób badanych używało kryptoaktywów. Z analiz tych wynika, że aktywność na rynkach kryptoaktywów od 3 kwartału 2019 do marca 2022 roku wzrosła o 2300%, przy czym najwyższa aktywność została odnotowana wśród gospodarek rynków wschodzących i rozwijających się (Emerging Market and Developing Economies), w szczególności w regionie Europy i Azji Centralnej, który to region, wraz z USA i Kanadą reprezentuje 56% aktywności.
Autorzy raportu wskazują, że coraz większa liczba korporacji, funduszy emerytalnych, czy zarządców aktywami, rozpoczęła inwestowanie w kryptoaktywa. Pojawiły się produkty finansowe, oferowane w oparciu o kryptoaktywa, zaś międzynarodowe banki, czy firmy operujące kartami płatniczymi zaczęły oferować swoim klientom portfele dla kryptoaktywów i podobne usługi. Powstały również nowe usługi w postaci kredytów, opartych o kryptoaktywa, zarządzanie aktywami czy też obrotem.
Raport podkreśla słabości tradycyjnych systemów finansowych, które dotykają w szczególności osoby nie mające dostępu do systemów bankowych lub posiadające jedynie ograniczony do nich dostęp. Szacuje się, że grupa tzw. unbanked liczy na świecie około 1,7 miliarda osób. Kolejną słabością jest wysoki koszt, długi czas transakcji transgranicznych, czy zmniejszające się zaufanie w efektywność tradycyjnych pośredników finansowych, często związanych z brakiem konkurencji w wielu krajach. Do tego należy dodać problemy makroekonomiczne w wielu krajach, związane w wysoką inflacją, czy też niestabilnością walut. Nie jest więc zdumiewające, że korzystanie z kryptoaktywów upowszechniło się w krajach cierpiących na głębokie i ustawiczne problemy makroekonomiczne, takie jak niestabilny kurs waluty, czy wysoką inflację.
Raport wskazuje na korzyści ze stosowania kryptoaktywów przez osoby żyjące w krajach rządzonych przez rządy represyjne, czy osoby obawiające się o swoje bezpieczeństwo. Aktywność na rynku kryptoaktywów jest wyższa w krajach mniej rozwiniętych ekonomicznie oraz w krajach, w których dużą rolę odgrywają transgraniczne przekazy pieniężne. Zwraca się też uwagę na istotny wpływ poziomu rozwoju infrastruktury IT, a zwłaszcza dostępu do internetu szerokopasmowego.
Należy jednak stwierdzić, że rosnący rynek związany z kryptoaktywami niesie ze sobą poważne wyzwania i ryzyka wynikające między innymi z tego, że kryptoaktywa nie posiadają cech suwerennych walut i mogą podlegać znacznej niestabilności. Do wyzwań należą sprawy związane ze stosowaniem zasad RODO, walki z praniem brudnych pieniędzy (AML), czy finansowaniem terroryzmu (FATF). Ponadto wiele państw na świecie ma zróżnicowane podejście w stosunku do kryptoaktywów, od zakazu lub ograniczań w używaniu kryptoaktywów aż do zaadoptowania ich jako legalnych środków płatniczych. Przykładem tego ostatniego podejścia jest decyzja rządu Salwadoru z 2021 roku o dopuszczeniu Bitcoina jako legalnego środka płatniczego.
W kontekście cytowanego raportu, interesujące będzie przeanalizowanie wpływu rosyjskiej agresji w Ukrainie na rozwój rynku kryptoaktywów. Już teraz można zaryzykować tezę, że sytuacja ta dodatkowo wpłynie zarówno na większą dynamikę wykorzystania rynku kryptoaktywów, jak i rozwój regulacji. Pierwszy projekt Unii Europejskiej – Rozporządzenia MICA (Market in Crypto Assets) nie dostrzegał specyfiki charakteru podmiotów tworzących ten rynek i korzystających z niego, jako podmiotów nieposiadających scentralizowanego administratora, do którego można adresować „klasycznie” skonstruowane sankcje i działania organów nadzoru rynków. Skupienia się na zapewnieniu efektywności regulacji i wprowadzenia sankcji skoordynowanych globalnie, wymaga również wydany przez Prezydenta USA Executive Order z dnia 9 marca 2022 r. o zapewnieniu odpowiedzialnego rozwoju aktywów cyfrowych (on Ensuring Responsible Development of Digital Assets). Regulacje te, jeżeli zostaną połączone z efektywnymi sankcjami, mogą zmienić znacząco ten rynek. Z jednej strony, wypchnięta z rynku może zostać znaczna część dotychczasowych użytkowników, dla których kluczowa jest anonimowość dokonywanych transakcji i brak nadzoru państwa nad nimi. Z drugiej jednak strony, stworzenie jasnych i egzekwowalnych ram regulacyjnych spowoduje najpewniej, że na rynek ten wejdzie liczniejsza grupa podmiotów, dla których kluczową wartością są zgodność ich działania z prawem oraz minimalne wymogi zwiększające bezpieczeństwo tego rynku dla jego uczestników.
* Stablecoin – jakakolwiek kryptowaluta, tak zaprojektowana, aby utrzymywać stabilną wartość. Na ogół jest związana z wartością wybranego towaru (np. złoto) lub kursem waluty (np. dolar amerykański) Często występuje w formie tokena- prywatnej, cyfrowej waluty.
** Transakcje „on-chain”-typowe transakcje na blockchainie, czyli łańcuchu bloków.
*** Transakcje „off-chain”- transakcje na rynku kryptoaktywów, gdzie tytuł wartości jest przeniesiony poza blockchain. Przeciwieństwo transakcji „on-chain”. Transakcje off-chain charakteryzują się niskimi kosztami i zyskują na popularności.
Dr. hab. Iwona Karasek Wojciechowicz, TEP, Wydział Prawa Uniwersytet Jagielloński
Jacek. J. Wojciechowicz, TEP, Koordynator Projektu „Blockchain i Nowe Technologie”
Kontakt do autora:
Email: jacek.wojciechowicz@tep.org.pl
Towarzystwo Ekonomistów Polskich (TEP) krzewi wiedzę ekonomiczną i wyjaśnia zjawiska gospodarcze współczesnego świata, propagując poszanowanie własności prywatnej, wolną konkurencję oraz wolność gospodarczą, jako warunki rozwoju Polski. Zrzesza praktyków biznesu i teoretyków różnych dziedzin nauk ekonomicznych.