„Rewolucja zdrowego rozsądku” zapowiedziana przez prezydenta Donalda Trumpa już od kilkunastu dni przynosi decyzje, które w niektórych przypadkach można nazwać przynajmniej zaskakującymi. 27 stycznia Agencja Stanów Zjednoczonych ds. Rozwoju Międzynarodowego (USAID) wstrzymała finansowanie dla wszystkich programów pomocowych realizowanych w Ukrainie, w tym programów w obszarze rolnictwa.
Na skutek zarządzenia wykonawczego, które 20 stycznia podpisał nowy prezydent Stanów Zjednoczonych wszystkie amerykańskie programy pomocy zagranicznej zostały tymczasowo zawieszone na okres 90 dni, do czasu przeglądu i ustalenia, czy spełniają one cele stawiane obecnie przez Waszyngton. Decyzja ta uderza szczególnie w Ukrainę, nękaną wojną i potrzebującą dużego i stabilnego wsparcia finansowego, aby utrzymywać funkcjonowanie podstawowej infrastruktury i odbudowywać ją tam, gdzie została zniszczona w wyniku wojny.
Łącznie agencja USAID inwestuje w 29 różnych obszarach w 158 krajach na całym świecie. Są to głównie projekty humanitarne, edukacyjne i kulturalne, ale także wspierające infrastrukturę i technologię. W 2024 r. budżet wsparcia wyniósł około 22 mld USD.
Według Financial Times, dyplomaci z Biura do Spraw Europejskich i Eurazjatyckich Departamentu Stanu USA zwrócili się do sekretarza stanu USA Marco Rubio o całkowite wykluczenie Ukrainy z dyrektywy Trumpa, która weszła w życie w piątek 25 stycznia. Fakty wskazują, że ich wniosek nie został uwzględniony.
Decyzja Trumpa stawia pod znakiem zapytania szereg inwestycji w Ukrainie, gdzie USAID wspierała m. in. odbudowę szkół, świadczenie usług medycznych i naprawy systemów energetycznych. Amerykańska agencja finansowała również projekty takie jak „Wsparcie gospodarcze Ukrainy” i USAID AGRO, służące modernizacji sektora rolno-spożywczego i zwiększaniu eksportu. Od początku agresji rosyjskiej w 2022 roku USAID przekazało Ukrainie 2,6 miliarda dolarów pomocy humanitarnej, 5 miliardów dolarów pomocy rozwojowej i ponad 30 miliardów dolarów bezpośredniego wsparcia budżetowego. W tym roku z funduszy USAID planowane były m.in. remonty i przebudowy drogowych i kolejowych przejść na granicach z krajami UE, czy infrastruktury terminali w Odessie.
Według szacunków Banku Światowego przygotowanych we współpracy z rządem Ukrainy, Unią Europejską i ONZ (RDNA3 2024), całkowite koszty odbudowy i rekonstrukcji Ukrainy w kolejnych dziesięciu latach osiągną poziom ok. 486 mld dolarów amerykańskich. Koszty odbudowy sektora rolnego szacuje się na 56,1 mld dolarów amerykańskich. Przyjęte w opracowaniu zasady odbudowy Ukrainy są zgodne z wizją, reformami i inwestycjami, które zostały określone w Planie dla Ukrainy przygotowywanym przez rząd ukraiński oraz w przygotowanym przez Unię Europejską Planie dla Ukrainy i Instrumencie Unii Europejskiej dla Ukrainy, który zapewnia temu krajowi przewidywalne wsparcie finansowe na lata 2024–2027 w kwocie 50 mld euro i będzie wypłacane w formie dotacji (17 mld euro) i pożyczek (33 mld euro). Ma on na celu wsparcie stabilności finansowej, odbudowy i modernizacji, reform, ciągłości usług publicznych, budowanie społeczeństwa obywatelskiego oraz mobilizację inwestycji w sektorze prywatnym.
Wstrzymanie przez USAID finansowania dla wszystkich programów pomocowych realizowanych w Ukrainie spowoduje znaczące zakłócenia w realizacji programu odbudowy kluczowych sektorów gospodarki Ukrainy i rodzi poważne wątpliwości co do polityki amerykańskiej wobec kluczowych dla Ukrainy kwestii dotyczących zakończenia wojny i odbudowy kraju.
W obliczu takich decyzji nowej administracji amerykańskiej nasuwa mi się alternatywne rozwinięcie akronimu MAGA: Make Awareness Grow Again! Tak, nasza świadomość powinna się zwiększyć. Świadomość możliwych konsekwencji zmian w polityce nowej amerykańskiej administracji i świadomość potrzeby zintensyfikowania działań prowadzących do wzmocnienia europejskiej gospodarki, potencjału militarnego i zwiększenia wsparcia dla Ukrainy, której niepodległość jest kluczowa dla europejskiego bezpieczeństwa.
Grzegorz Brodziak
Członek Towarzystwa Ekonomistów Polskich
RDNA – Rapid Damage and Needs Assessment. RDNA3 (2024). Ukraine. Third Rapid Damage and Needs Assessment. February 2022 – December 2023. The Government of Ukraine, the World Bank, the European Union, the United Nations, on-line: https://ukraine.un.org/sites/default/files/202402/UA%20RDNA3%20report%20EN.pdf
Towarzystwo Ekonomistów Polskich (TEP) krzewi wiedzę ekonomiczną i wyjaśnia zjawiska gospodarcze współczesnego świata, propagując poszanowanie własności prywatnej, wolną konkurencję oraz wolność gospodarczą, jako warunki rozwoju Polski. Zrzesza praktyków biznesu i teoretyków różnych dziedzin nauk ekonomicznych.