Rok 2020 jest czasem próby dla całej ludzkości, gospodarek, a także dla procesów globalizacyjnych. Ale jest to również okres intensywnego wykorzystywania nowych technologii do walki z koronawirusem, a także do łagodzenia społecznych i ekonomicznych skutków kryzysu gospodarczego.
Aktualnie trudno jest oszacować możliwy wpływ pandemii na gospodarkę światową, ale panuje zgodność, że mamy do czynienia z jednym z potencjalnie najgłębszych kryzysów w historii. Szansą w walce z COVID-19 i z wynikającymi z niego problemami społecznymi i gospodarczymi mogą być nowe technologie.
Od początku pandemii następuje wzrost intensywności procesów cyfryzacji, a także bezprecedensowy wzrost ruchu internetowego, przede wszystkim dla celów komunikacyjnych, ale także kulturalno-rozrywkowych. Liczba osób, które zmuszone zostały do sięgnięcia po technologie cyfrowe, zwiększyła się wielokrotnie. Przejście na pracę zdalną, a także zamknięcie placówek edukacyjnych spowodowało wykorzystanie komunikacji online i w efekcie wzrost popytu na usługi w obszarze wideokonferencji i spotkań online. Zoom zaoferował możliwość bezpłatnego korzystania z rozszerzonej wersji aplikacji dla celów edukacyjnych. Co prawda ekspansja Zooma nastąpiła kosztem bezpieczeństwa systemu i szereg instytucji amerykańskich i europejskich przestrzegało użytkowników przed jego stosowaniem. Rosło także, choć wolniej, wykorzystanie takich komunikatorów jak Skype, Microsoft Teams czy Hangouts. Nastąpił znaczny wzrost wykorzystania platform streamingowych dla celów biznesowych (Brightcove, Dacost, IBM Cloud Video), jak i oferujących materiały wideo czy VOD (Netflix, Youtube, Twich, Showmax, Paramount Play).
W walce z koronawirusem szeroko wykorzystywana jest Sztuczna Inteligencja (AI) oraz technologie Big Data. AI pozwala na przygotowanie się do kolejnych faz pandemii przez zastosowania modelowania komputerowego i uczenia maszynowego. AI pozwala na przewidywanie warunków i lokalizacji przyszłych ognisk zakażeń. Jednym z najbardziej znanych projektów związanych z identyfikacją patogenów, był stworzony w 2009 roku przez Dennisa Carrolla Predict, wykorzystujący uczenie maszynowe dla przewidywania ognisk zakażenia wirusem Zika, Denda czy żółtej febry. Wskazuje się, że model identyfikacji źródeł zakażeń Ebolą, stworzony przez zespół prof. Kate Jones z UCL może być wykorzystany także do walki z koronawirusem.
Oparte o AI systemy śledzenia komunikacji elektronicznej wychwyciły wymianę informacji dotyczących niezidentyfikowanych przypadków zapalenia płuc w Wuhan, co z kolei pozwoliło systemowi DATAMINE na ogłoszenie alertu epidemiologicznego już 30 grudnia 2019 r. Alerty te pojawiły się między innymi na Health Map, systemie wychwytującym potencjalne zagrożenia dla zdrowia. Z kolei technologia Deep Learning została wykorzystana do analizy genomu koronawirusa, sekwencjonowania, a także testowania diagnostycznego. Oparty o AI projekt Nextstrain pozwala na analizę wszystkich genomów wirusów na świecie, aby przewidzieć ich mutacje, i w konsekwencji monitorować przebieg epidemii.
Sztuczna Inteligencja jest stosowana m.in. do walki z fake newsami dotyczącymi pandemii. Centra baz danych, takie jak Worldometer, zbierają aktualizowane dane na temat sytuacji epidemiologicznej na świecie, co pozwala na tworzenie modeli predylekcyjnych.
AI jest także wykorzystywane przy wykrywaniu objawów koronawirusa, np. w kamerach termowizyjnych stosowanych na lotniskach i dworcach w Chinach, w celu identyfikacji osób z podwyższoną temperaturą.
Technologia gromadzenia i wykorzystywania baz danych jest kolejnym istotnym narzędziem stosowanym w walce z pandemią. Deutsche Zentrum fur Diabetesforschung korzysta z bazy danych Neo4j, aby przekazywać wyniki badań nad COVID-19 środowiskom naukowym. Verizon Media oferuje narzędzia dla zespołów i analityków baz danych, ułatwiające prowadzenie analiz związanych z koronawirusem. Istotne informacje dotyczące lokalizacji zakażeń, zgonów i ozdrowień są dostępne poprzez Yahoo Knowleghe COVID-19 dataset. W USA pomoc dla osób na kwarantannie ułatwiają takie platformy jak ta stworzona przez IOX Management and Why Hunger. Cisco stworzyło program pomocowy dla jednostek służby zdrowia, ułatwiający darmowe pozyskiwanie sprzętu elektronicznego i medycznego. Facebook i Carnegie Mellon University wraz z twórcami Instagrama stworzyły platformę pozwalającą na śledzenie drogi zakażeń w USA. Podobne platformy i programy stworzyły firmy Apple i Google, a MIT stworzył system PACT dla śledzenia zarażeń przy wykorzystaniu Bluetooth i AI.
Technologia druku 3D została wykorzystana m.in. przez Worcester Polytechnic Institute do produkcji respiratorów. Również ta technologia wykorzystywana jest dla produkcji maseczek i przyłbic.
Groźba zakażenia koronawirusem spowodowała zwiększone wykorzystywanie płatności bezgotówkowych, a także wpłynęła na dalszy intensywny rozwój bankowości elektronicznej.
Nastąpił widoczny przełom w obszarze telemedycyny. Sytuacja zmusiła po prostu rządzących do szybkiego wydawania przepisów łagodzących dotychczasowe surowe wymogi w tym zakresie, na przykład w obszarze wystawiania e-recept i e-zwolnień bez osobistego kontaktu lekarza z pacjentem. Technologia dronów jest obecnie szeroko wykorzystywana zarówno do monitorowania przestrzegania zasad izolacji i higieny, jak i do celów transportowych. Zwiększony popyt na usługi kurierskie powoduje bowiem szybki wzrost stosowania paczkomatów (z umożliwieniem bezdotykowej obsługi), wykorzystujących technologie internetowe, AI i Internet Rzeczy (IoT).
Robotyka jest obecnie szeroko wykorzystywana dla celów medycznych i transportowych. Zwiększa możliwości zastąpienia ludzi na stanowiskach pracy, np. pracowników pracujących przy kasach, taśmach przemysłowych, co jest kluczowe dla zapewnienia ciągłości i efektywności pracy. W walce z pandemią wykorzystywane są też aplikacje mobilne.
Wreszcie technologia Blockchain / DLT jest używana dla usprawniania łańcuchów dostaw i gwarantowania bezpieczeństwa danych i transakcji. Może też umożliwiać natychmiastowy dostęp do elektronicznych zaufanych danych medycznych pacjenta. Pozwala na zapis w sposób niezaprzeczalny wyników monitorowania procesów zdrowotnych człowieka, jak i śledzenia jego społecznych kontaktów (zachowania dystansu i kwarantanny).
Nowe technologie już dzisiaj pomagają w walce z pandemią i łagodzą skutki kryzysu gospodarczego, a także tworzą nowe możliwości budowania relacji między ludźmi. Gdy poradzimy sobie z pandemią część przedsiębiorców i część klientów powróci zapewne do tradycyjnych sposobów działania, ale wielu będzie dalej korzystać z nowych, cyfrowych możliwości i umiejętności. Trzeba jednak pamiętać, że tak powszechne ich użycie niesie ze sobą także zagrożenia. Nasilają się cyberataki oraz próby oszustw cyfrowych. A powszechne wykorzystywanie technologii monitorujących i śledzących może się stać zagrożeniem dla prywatności (danych osobowych) i praw człowieka.
Kryzys związany z pandemią to czas szybkiego wzrostu adopcji nowych technologii, któremu jednak powinna towarzyszyć refleksja nad potencjalnymi ryzykami związanymi z tym procesem.
Kontakt do autorów:
dr hab. Iwona Karasek Wojciechowicz
Członek Towarzystwa Ekonomistów Polskich
Uniwersytet Jagielloński
Kancelaria Karasek&Wejman
e-mail: iwona.karasek@karasekwejman.com
tel. +48 601 440444
Jacek J. Wojciechowicz
Członek Rady Towarzystwa Ekonomistów Polskich
Koordynator Projektu TEP Blockchain i Nowe Technologie
e-mail: jacek.wojciechowicz@tep.org.pl.
tel. +48 601 821 559
Towarzystwo Ekonomistów Polskich (TEP) krzewi wiedzę ekonomiczną i wyjaśnia zjawiska gospodarcze współczesnego świata, propagując poszanowanie własności prywatnej, wolną konkurencję oraz wolność gospodarczą, jako warunki rozwoju Polski. Zrzesza praktyków biznesu i teoretyków różnych dziedzin nauk ekonomicznych.