Zielone obligacje są obecnie najpopularniejszą na świecie formą dłużnego finansowania projektów związanych ze zrównoważonym rozwojem. Do korzyści wynikających z emisji zielonych obligacji należy zaliczyć m.in. sygnalizowanie przez emitenta zaangażowania w transformację działalności poprzez realizację „zielonych” inwestycji, czy potencjalnie wyższy popyt inwestorów na „zielone” papiery wartościowe w porównaniu do tradycyjnych instrumentów dłużnych.
Środki pochodzące z emisji muszą być przeznaczane na „zielone” projekty, opisane w dokumencie Ramy Emisji Zielonych Obligacji (Green Bond Framework). Szeroki katalog kategorii projektów, które mogą być finansowane środkami pochodzącymi z emisji, obejmuje m.in. energetykę odnawialną, efektywność energetyczną, zeroemisyjny transport, czy „zielone” budynki. Warto jednak pamiętać, że nie wszystkie projekty, które wpisują się w kategorie szeroko zdefiniowane przez Międzynarodowe Stowarzyszenie Rynku Kapitałowego (ICMA), mogą być finansowane środkami pochodzącymi z emisji. Emitenci definiują w Ramach Emisji Zielonych Obligacji kryteria klasyfikacji projektów, które często oparte są o wymagania Taksonomii UE, czyli unijnej regulacji ułatwiającej identyfikację i klasyfikację inwestycji wspierających zrównoważony rozwój.
Poza oczywistą korzyścią w postaci pozyskania kapitału dłużnego na finansowanie zrównoważonych projektów, emisja zielonych obligacji stanowi sygnał dla rynku, pokazujący zaangażowanie spółki na rzecz zrównoważonego rozwoju i transformacji działalności poprzez realizację „zielonych” inwestycji. Takie działania spotykają się z pozytywną reakcją inwestorów na rynkach akcji, szczególnie w przypadku emitentów, którzy poddają się niezależnej opinii zewnętrznej (tzw. Second Party Opinion) lub emitują zielone obligacje po raz pierwszy1. Badania Uniwersytetu Bostońskiego potwierdzają wiarygodność tego sygnału. Analizowana próba przedsiębiorstw2 realnie dekarbonizowała swoją działalność po emisji zielonych obligacji.
Kolejnym argumentem, który podnoszony jest przez zwolenników finansowania zielonym długiem jest potencjalnie niższy koszt emisji, który jednak nie jest jednoznacznie potwierdzony przez badania naukowe. Jednym z czynników, który może sprzyjać niższym kosztom emisji zielonych obligacji jest rosnący popyt inwestorów na takie papiery wartościowe. Według S&P3, globalny popyt na zielone obligacje na przestrzeni ostatnich lat znacząco przewyższył wartość emisji, co pokazuje, że coraz więcej inwestorów instytucjonalnych chce inwestować pieniądze w spółki mające pozytywny wpływ na środowisko.
Za rosnącym popytem ze strony inwestorów idą również rosnące wymagania. Liderzy sektora nie zadowalają się wyłącznie zieloną etykietą obligacji, ale zwracają uwagę także na szczegółowe dane oraz rzeczywisty wpływ na środowisko. Według wyników ankiety przeprowadzonej przez Uniwersytet w Reading, 79% zarządzających funduszami nie zainwestowałoby w zielone obligacje, gdyby intencje dotyczące wykorzystania środków z emisji nie były dla nich jasne, a 55% zdecydowałoby się na sprzedaż zielonych obligacji, gdyby raporty z alokacji i wpływu dostarczane przez emitentów nie były wysokiej jakości4.
W 2022 r. minie 6 lat od pierwszej emisji zielonych obligacji skarbowych na polskim rynku. Pierwsza emisja zielonych obligacji wśród polskich przedsiębiorstw miała jednak miejsce dopiero w 2019 r., a na koniec 2021 r. polski rynek zielonych obligacji korporacyjnych składał się zaledwie z 10 emitentów5. Mimo braku ujednoliconego standardu emisji zielonych obligacji6 oraz sposobu raportowania do inwestorów to nie problemy ze standaryzacją lub z pozyskiwaniem kapitału są główną blokadą rozwoju polskiego rynku zielonych obligacji. Zarządzający bankami potwierdzają7, że problemem nie jest dostępność środków na finansowanie zielonych projektów, tylko ograniczona podaż odpowiednich „zielonych” projektów na polskim rynku.
W przypadku niektórych kategorii zielonych projektów pewnym ograniczeniem mogą być regulacje prawne wpływające na możliwości rozwoju inwestycji ze względu na potrzeby lokalnych społeczności, wciąż niewielki udział przedsiębiorstw zagranicznych wnoszących know-how do takich przedsięwzięć i brak wiedzy odnośnie rodzajów projektów, które można sfinansować za pomocą „zielonych” emisji.
Wolumen emisji zielonych obligacji w krajach europejskich (mld USD, stan na koniec roku 2021, oś lewa) oraz stosunek wartości nieskarbowych obligacji do PKB w krajach europejskich (%, oś prawa)
Polski rynek obligacji jest jeszcze stosunkowo mały, co bezpośrednio wpływa na poziom rozwoju rynku zielonych obligacji w naszym kraju. Porównując dane o wartości wyemitowanych obligacji nieskarbowych w stosunku do PKB kraju, a także wolumen zielonych obligacji emitowanych w krajach europejskich, widać, że w odniesieniu do krajów Europy Zachodniej przestrzeń do rozwoju obligacji, jako źródła kapitału jest bardzo duża8.
Biorąc pod uwagę potencjał wzrostowy naszego rynku obligacji, a także szacunki Komisji Europejskiej9 dotyczące wartości inwestycji wymaganych, aby osiągnąć cele klimatyczne wyznaczone na rok 2030, zielone obligacje mogą w przyszłości odgrywać istotną rolę w finansowaniu polskich przedsiębiorstw i transformowaniu polskiej gospodarki. Uwolnienie tego potencjału wymaga jednak wysiłku ze strony prawodawców, a także instytucji, które będą edukować rynek i przyczyniać się do popularyzacji finansowania zielonym długiem.
1 Boston University, Corporate Green Bonds 2020, dostępny: https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0304405X21000337 http://sites.bu.edu/cflammer/files/2020/04/Corporate-Green-Bonds_Flammer_JFE.pdf
2 Pojawiają się badania, które wykazują istnienie greenium (dla obligacji SLL – Uniwersytet w Zurychu – https://www.sustainablefinance.ch/upload/rm/kolbel-lambillon-2022-who-pays-for-sustainability-1.pdf?_=1644824787000) lub takie, które zaprzeczają występowaniu premii (Uniwersytet Bostoński – https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0304405X21000337)
3 Green bond 'greenium’ is evident globally, especially strong for US dollar debt, S&P 2021
4 Investor demand for emerging market thematic bonds to finance a sustainable recovery, World Bank 2022
5 IOF, Zielone Finanse w Polsce 2022, Rola giełd w rozwoju rynku zielonych obligacji, dostępny: https://iof.org.pl/wp-content/uploads/2022/06/Raport_Zielone_Finanse_2022.pdf
6 Organy Unii Europejskiej pracują nad standardem EU Green Bond Standards, który ma wejść w życie w 2022 roku
7 Prezes BOŚ: „zielonych” projektów jest mniej, niż moglibyśmy sfinansować, dostępny:https://alebank.pl/prezes-bos-zielonych-projektow-jest-mniej-niz-moglibysmy-sfinansowac/?id=384358&catid=27735 i https://alebank.pl/wiceprezes-pko-bp-brakuje-dobrych-zielonych-projektow-do-finansowania/?id=384264&catid=27735&cat2id=18916
8 Kwartalnik Nauk o Przedsiębiorstwie, Rynek Catalyst szansą na dywersyfikację źródeł finansowania przedsiębiorstw, 2016, dostępny: https://econjournals.sgh.waw.pl/KNoP/article/view/1957/1764
Karolina Grotowska
Consultant, Deloitte Sustainability & Economics
kgrotowska@deloittece.com
Maciej Orczyk
Senior Consultant, Deloitte Sustainability & Economics
Członek TEP
macorczyk@deloittece.com
Towarzystwo Ekonomistów Polskich (TEP) krzewi wiedzę ekonomiczną i wyjaśnia zjawiska gospodarcze współczesnego świata, propagując poszanowanie własności prywatnej, wolną konkurencję oraz wolność gospodarczą, jako warunki rozwoju Polski. Zrzesza praktyków biznesu i teoretyków różnych dziedzin nauk ekonomicznych.