Najnowszy raport OECD „Tokenizacja aktywów i potencjalne implikacje dla rynków finansowych”1, wskazuje, że rynki finansowe i biznes coraz częściej korzystają z tokenizacji aktywów i rozproszonych rejestrów (DLT). Daje im to, a także ich klientom i inwestorom, nowe możliwości. Ale tworzy także ryzyka. A tym samym wymaga profesjonalnego spojrzenia na regulacje w celu eliminacji, a przynajmniej minimalizacji zagrożeń.
Coraz więcej podmiotów działających na rynkach finansowych buduje swoje modele biznesowe, wykorzystując potencjał technologii rozproszonego rejestru (DLT – Distributed Leder Technology), w tym blockchaina i tokenizacji2. Już dzisiaj rewolucjonizuje to rynek finansowy, a to przecież dopiero początki korzystania z tych technologii. Dlatego raport OECD jest tak ważnym głosem w dyskusji o blockchainie, tokenizacji, smart kontraktach3 i ich wykorzystywaniu na rynkach finansowych. Prezentuje on istniejące już zastosowania tokenizacji aktywów, ale przede wszystkim odnosi się do niejasności prawa w tym obszarze i wskazuje, że niejasności te rodzą niepewność i ryzyka dla uczestników rynku, a tym samym ograniczają bezpieczny jego rozwoju.
Raport OECD prezentuje i analizuje korzyści wynikające z tokenizacji aktywów w powiązaniu z wykorzystaniem smart kontraktów, ale także pokazuje wyzwania, jakie niesie stosowanie tej technologii.
Do głównych korzyści wynikających ze stosowania technologii rozproszonego rejestru i tokenizacji należy zwiększenie efektywności rynków finansowych dzięki automatyzacji, eliminacji pośredników, przejrzystości, zwiększenie płynności w obrocie aktywami, a w szczególności możliwości nadawania płynności aktywom niepłynnym. Technologia DLT i tokenizacja pozwala również na podział własności aktywów, które w świecie niecyfrowym są niepodzielne, co potencjalnie obniża bariery dla inwestorów, a przez to zwiększa strumień kapitału mogący płynąć do firm z sektora MŚP i start-upów. Podobny efekt daje szybszy i potencjalnie bardziej wydajny proces rozliczeń, co powinno skutkować uwalnianiem się kapitału i ułatwianiem dostępu do niego większej liczbie podmiotów gospodarczych. Autorzy Raportu podkreślają również potencjalny, pozytywny wpływ tokenizacji na wycenę aktywów dzięki zmniejszeniu asymetrii informacji.
Aby te korzyści mogły się na szeroką skalę materializować niezbędny jest dalszy rozwój technologii DLT, w tym usuwanie szeregu przeszkód technologicznych (skalowalność, finalizacja rozliczeń, interoperacyjność, cyberbezpieczeństwo, stabilność sieci) i instytucjonalnych, w tym braku zaufanej i wiarygodnej instytucji centralnej, która gwarantowałaby powiązanie blockchaina ze światem nie stokenizowanym.
Zwiększanie skali stosowania tokenizacji aktywów wiąże się nie tylko z szeregiem wyzwań technologicznych i instytucjonalnych, ale także z wieloma ryzykami, w tym problemami związanymi z dostosowaniem się do wymogów przeciwdziałania praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu (AML/CFT), kwestiami tożsamości cyfrowej, ochrony danych i prywatności. Wreszcie pojawiają się pytania dotyczące statusu prawnego smart kontraktów. Autorzy Raportu przywołują tu problemy związane z ważnością i prawną wykonalnością smart kontraktów.
Rozszerzanie stosowania tokenizacji aktywów na rynkach finansowych nie pozostaje także bez wpływu na konkurencję na tych rynkach, prowadząc do możliwości jej zakłóceń, może negatywnie oddziaływać na integralność tych rynków, może także osłabiać ochronę klientów i inwestorów.
Autorzy Raportu podkreślają, że tokenizacja aktywów powinna wynikać z rzeczywistych korzyści dla biznesu – realnego wzrostu efektywności, bezpieczeństwa i zaufania, możliwości uproszczenia procesów i eliminacji pośredników.
Innowacyjny charakter technologii DLT i cechy blockchainów, takie jak niezmienność zapisów, brak pośredników, czy anonimowość uczestników stanowią wyzwania dla regulatorów i wymagają zmian legislacyjnych, szczególnie podczas dokonywania transakcji trans-granicznych. Dlatego niezbędna jest międzynarodowa współpraca, w tym m.in. w celu ograniczania arbitrażu regulacyjnego.
Ponadto tokenizacja musi być zgodna z już istniejącymi regulacjami, które chronią stabilność rynków finansowych. Musi ona zapewniać skuteczną ochronę interesów klientów rynków finansowych i inwestorów. Istotne jest także znalezienie rozwiązania, które pozwalałoby na zapewnienie przez nowe technologie zgodności z RODO.
Szybko postępujący proces korzystania z nowych technologii wymaga także, aby nowo stanowione lub nowelizowane prawo uwzględniało możliwości wykorzystania blockchaina, tokenizacji, smart kontraktów. Tak też się stało przy wprowadzaniu do polskiego porządku prawnego prostej spółki akcyjnej (PSA). Ustawa zezwala na tokenizację akcji PSA polegającą na ucyfrowieniu, przy pomocy technologii blockchain, wartości aktywów (akcji PSA). Szkoda natomiast, że nie pomyślano o tym przy wprowadzaniu w 2019 roku modelu dematerializacji obligacji, który nie pozwala na korzystanie z technologii DLT przez rynki kapitałowe.
Przy szybko rosnącej tokenizacji aktywów na rynkach finansowych niezbędne staje się wprowadzania odpowiednich rozwiązań legislacyjnych zarówno na poziomach narodowych, jak i ponadnarodowych, a przede wszystkim edukowanie uczestników rynków finansowych oraz regulatorów co do rzeczywistych korzyści, ale także wyzwań i zagrożeń związanych ze stosowaniem nowych technologii.
1 http://www.oecd.org/finance/The-Tokenisation-of-Assets-and-Potential-Implications-for-Financial-Markets.pdf
2 Tokenizacja aktywów jest zdefiniowana w Raporcie OECD jako przekształcanie rzeczywistych, fizycznych aktywów w ich cyfrową postać zapisaną w rejestrach rozproszonych (DLT). Technologia ta korzysta z technik kryptograficznych i pozwala na połączenie wartości aktywów z prawami z nich wynikającymi.
3 Smart kontrakt to zmiana zapisu uzgodnionego przez strony kontraktu w tradycyjnym języku na kod komputerowy. Zapisuje on cyfrowo, korzystając z języków programowania i technologii blockchain, warunki kontraktu. Umowa (zapis) jest automatycznie uruchamiany w momencie spełnienia przez strony kontraktu zakodowanych w smart kontakcie warunków.
Kontakt do autorów:
Jacek J. Wojciechowicz
Członek Rady Towarzystwa Ekonomistów Polskich
Koordynator Projektu TEP Blockchain i Nowe Technologie
e-mail: jacek.wojciechowicz@tep.org.pl.
tel. +48 601 821 559
dr Małgorzata Starczewska-Krzysztoszek
Członek Rady Towarzystwa Ekonomistów Polskich
Wykładowca, Wydział Nauk Ekonomicznych UW
e-mail: malgorzata.krzysztoszek@tep.org.pl
tel. +48 600 296 438
Towarzystwo Ekonomistów Polskich (TEP) krzewi wiedzę ekonomiczną i wyjaśnia zjawiska gospodarcze współczesnego świata, propagując poszanowanie własności prywatnej, wolną konkurencję oraz wolność gospodarczą, jako warunki rozwoju Polski. Zrzesza praktyków biznesu i teoretyków różnych dziedzin nauk ekonomicznych.