Spowolnienie gospodarek w UE wynikające z pandemii wirusa Covid-19 w niewielkim stopniu odbiło się na handlu zagranicznym Polski i nie miało większego wpływu ani na strukturę geograficzną, ani towarową obrotów w 11 miesiącach 2020 roku. Choć gospodarki Polski i Niemiec są ze sobą silnie i trwale powiązane, to znaczne obniżenie tempa wzrostu gospodarczego nie przełożyło się w takim samym stopniu na wzajemne obroty. Struktura polskiego handlu zagranicznego zapewne nie ulegnie zasadniczym zmianom, przynajmniej w krótszym okresie czasu.
Opublikowane przez GUS dane o obrotach towarowych Polski z zagranicą wskazują, że – mimo zwolnienia gospodarek zarówno Polski, jak i gospodarki światowej – wartość eksportu towarów z Polski wyrażona w PLN wzrosła o 1,5 proc. w stosunku do tego samego okresu roku poprzedniego. Jednak z uwagi na deprecjację polskiej waluty wartość eksportu wyrażona w euro, która jest najważniejszą walutą w rozliczeniach w handlu Polski z zagranicą – spadła o 1,4 proc. Nominalnie eksport wyniósł 960,8 mld PLN (245,7 mld USD; 217,1 mld euro). Nastąpił zauważalny spadek importu: o 3,3 proc. w wyrażeniu złotowym i o 6,0 proc. w wyrażeniu w euro. Globalne spowolnienie nie wpłynęło ani na zmianę struktury geograficznej ani towarowej eksportu i importu. Największym partnerem handlowym w eksporcie pozostają kraje wysoko rozwinięte: przypada na nie 86,3 proc. eksportu, o 0,8 pkt. proc. więcej niż analogicznym okresie poprzedniego roku. Ale w przeliczeniu na euro udział eksportu do krajów wysoko rozwiniętych spadł o 2,1 pkt. proc. (skutki deprecjacji polskiej waluty). Wśród tych krajów nadal największym partnerem – z udziałem w wysokości 73,9 proc. eksportu ogółem – pozostawały kraje Unii Europejskiej. Na uwagę zasługuje wzrost eksportu o 7,1 proc. – do kwoty 16,7 mld euro – do krajów rozwijających się, co zwiększyło ich udział w strukturze eksportu ogółem do 7,7 proc. (o 0,6 pkt. proc.).
Nadal najważniejszymi odbiorcami polskich towarów byli partnerzy niemieccy, których udział w strukturze eksportu ogółem wzrósł do 28,8 proc. (o 1,1 pkt. proc.). Wprawdzie gospodarka niemiecka odnotowała 5 proc. spadek PKB w roku 2020, ale polscy eksporterzy, wysyłający głównie towary przetworzone i poddostawy dla przemysłu, zawdzięczają dobry wynik eksportu silnemu odbiciu przemysłu niemieckiego po okresie pierwszej fali pandemii w marcu i kwietniu. Mimo pandemii fabryki w Niemczech pracowały, co pozwalało na utrzymanie ciągłości linii produkcyjnych. Dobre wyniki eksportu na rynek niemiecki potwierdzają mocną pozycję polskich dostawców i silne więzi między obydwoma gospodarkami.
W odróżnieniu od eksportu, wartość importu spadła, liczona zarówno w walucie polskiej, jak i w euro (odpowiednio o 3,3 proc. i o 5,3 proc.). Nadal najwyższe obroty miały miejsce z krajami wysoko rozwiniętymi (133,4 mld euro), ale były one mniejsze o 7,5 proc. niż rok wcześniej. Największą grupę pośród nich stanowiły kraje członkowskie Unii Europejskiej (113,5 mld euro, spadek o 7,4 proc.). Warto zwrócić uwagę, że wzrósł importu z krajów rozwijających się (o 3 proc.) i znacząco zmalał import z krajów Europy Środkowo-Wschodniej (aż o 23,9 proc.).
Tak jak w eksporcie, tak i w imporcie najważniejszymi dostawcami towarów na rynek polski byli dostawcy niemieccy (21,8 proc. udziału w wartości importu Polski ogółem). Wartość importu z Niemiec wyniosła 44,8 mld euro i była mniejsza o 7,0 proc. w porównaniu z rokiem 2019.
Blisko 40 proc. (dokładnie 38,2 proc.) importu do Polski w ubiegłym roku pochodziło z czterech krajów spoza UE – Chin, Rosji, Stanów Zjednoczonych i Korei Południowej. Na uwagę zasługuje wzrost importu z Chin (o 9,7 proc.) i Korei Południowej (o 8 proc.) oraz gwałtowny spadek importu z Rosji (o prawie 29 proc.). Spadł także import ze Stanów Zjednoczonych (o 7,8 proc.).
Na skutek spadku wartości importu i nieznacznego wzrostu wartości eksportu w złotych, Polska odnotowała dodatnie saldo obrotów zagranicznych w wysokości 51 mld złotych (równowartość 11,4 mld euro). Dodatnie saldo wystąpiło w obrotach z krajami wysoko rozwiniętymi i krajami członkowskimi Unii Europejskiej (odpowiednio: 54,1 i 47 mld euro). W obrotach z krajami rozwijającymi się nadal występuje saldo ujemne (42,9 mld euro).
Największą grupą towarową polskiego eksportu są maszyny, urządzenia i środki transportu (37,2 proc.), po nich – towary przemysłowe sklasyfikowane według grup surowca (17,8 proc.) i różne towary przemysłowe – łącznie stanowią one ponad 72 proc. wartości eksportu. Świadczy to o korzystnej strukturze polskiej gospodarki i wskazuje jej konkurencyjność na rynku największego odbiorcy tych towarów – rynku niemieckim. Kolejną ważną grupę w eksporcie stanowi polska żywność i zwierzęta żywe (11,4 proc.) oraz chemikalia i artykuły pokrewne (9,6 proc.). Co istotne – nastąpił tylko nieznaczny, bo o 0,5 proc. spadek eksportu maszyn i urządzeń transportowych, największy zaś – spadek napojów i tytoniu (o 18,7 proc.) oraz olejów, tłuszczów (o 24,4 proc.).
W imporcie także największą grupę towarową stanowią maszyny, urządzenia i środki transportu (35,8 proc.), towary przemysłowe sklasyfikowane według surowca (16,7 proc.), chemikalia (14,7 proc.) i różne wyroby przemysłowe (14,5 proc.). Łącznie stanowią one 81,7 proc. wartości importu. Import paliw mineralnych to 5,3 proc., a żywności – 7,8 proc. Największy wzrost importu odnotowano w grupie olejów, tłuszczów, itd. (o 23 proc.), napojach i tytoniu (o 16,9 proc.), najmniejszy spadek importu zarejestrowano w grupie maszyn i urządzeń transportowych (o 4,8 proc.) i w grupie towarów przemysłowych sklasyfikowanych według surowca (o 3,6 proc.).
Reasumując: spowolnienie gospodarek w UE wynikające z pandemii wirusa Covid-19 znalazło niewielkie odzwierciedlenie w poziomie obrotów handlu zagranicznego, nie miało zasadniczego wpływu ani na strukturę geograficzną, ani towarową obrotów. Z analizy obrotów wynika, że gospodarki Polski i Niemiec są ze sobą silnie trwale powiązane i że nawet znaczne obniżenie tempa wzrostu gospodarczego nie przekłada się w takim samym stopniu na ich wzajemne obroty.
Kontakt do autorki:
Ewa Sadowska-Cieślak
Członek Towarzystwa Ekonomistów Polskich
e-mail: ewa.sadowskacie@gmail.com
Towarzystwo Ekonomistów Polskich (TEP) krzewi wiedzę ekonomiczną i wyjaśnia zjawiska gospodarcze współczesnego świata, propagując poszanowanie własności prywatnej, wolną konkurencję oraz wolność gospodarczą, jako warunki rozwoju Polski. Zrzesza praktyków biznesu i teoretyków różnych dziedzin nauk ekonomicznych.