Rosyjska inwazja na Ukrainę ma katastrofalny wpływ na życie ludzi i stan gospodarki w obu krajach i będzie prowadzić do znacznych strat ekonomicznych w regionie Europy Centralnej i Azji, a także na całym świecie – stwierdzają autorzy raportu Banku Światowego.
Jak wynika z ostatnio opublikowanego raportu biura głównego ekonomisty Banku Światowego dla regionu Europy i Azji Centralnej „War in the Region”, wojna wywołała potężny szok gospodarczy, hamując ożywienie po pandemii Covid 19., OECD szacuje, że globalny PKB, w porównaniu do prognoz sprzed wybuchu wojny, zmniejszy się o około 1 proc, przy znacznym zwiększeniu poziomu ekstremalnego ubóstwa. Wojna wpłynie też negatywnie na zaufanie konsumentów i inwestorów, a także funkcjonowanie rynków finansowych.
Raport koncentruje się na regionie, który obejmuje 50 krajów. Są one w raporcie podzielone na 10 grup: Azja Centralna, Europa Centralna i kraje bałtyckie, Europa Wschodnia, Europa Północna, Południowy Kaukaz, Europa Południowa, Zachodnie Bałkany, Europa Zachodnia, Rosja i Turcja. Dla całego regionu Europy i Azji Centralnej autorzy raportu szacują, że gospodarka w 2022 roku skurczy się o 4,1 proc., czyli dwa razy więcej niż to miało miejsce w przypadku recesji spowodowanej przez pandemię.Szczególnie dotknięte będą kraje sąsiadujące z Rosją i Ukrainą, ze względu na ich powiązania handlowe, finansowe i migracyjne z tymi krajami. Rosja jest głównym eksporterem energii i metali, w tym żelaza, aluminium i palladu, a wspólnie z Ukrainą odpowiada za ponad 15 procent światowego eksportu pszenicy. Ograniczenia dostaw, a co za tym idzie, rosnące ceny energii i żywności mają znaczny wpływ na zwiększenie inflacji w regionie. W samej Rosji wojna i restrykcje finansowe, spowodowane przez sankcje gospodarcze, w sposób znaczny ograniczyły stabilność systemu finansowego i możliwości regulowania przez ten kraj zobowiązań finansowych.
Kolejnym istotnym czynnikiem wpływającym na sytuację gospodarczą w regionie jest ruch uchodźców. Z ostatnich danych opublikowanych przez UNHCR wynika, że od początku wojny z Ukrainy wyjechało prawie 5,4 miliona uchodźców, z czego 3 miliony przekroczyły granicę z Polską, a pozostała część granicę z Węgrami, Mołdową i Rumunią, choć pewna znaczna część z nich powróciła już na Ukrainę. Należy dodać, że kryzys humanitarny, spowodowany rosyjską agresją na Ukrainę w skali globalnej ma dodatkowy, negatywny wpływ na nadal trwające kryzysy humanitarne w takich krajach, jak Afganistan, Jemen, Somalia, Południowy Sudan czy Myanmar.
Wojna przyczyniła się do załamania produkcji przemysłowej, ograniczenia w łańcuchach dostaw, rosnących cen energii i żywności. Wzrosła wyraźnie inflacja, zarówno w Ukrainie, gdzie w marcu wyniosła ona 13,7 proc. (r/r), jak i w całym regionie, wpływając na rozszerzenie się ekstremalnego ubóstwa, które wzrosło z poziomu 1,8 proc. w 2021 r. do 19,8 proc. obecnie.1
Wojna odbija się również na transporcie. Ograniczenia w dostępie do przestrzeni powietrznej nad Ukrainą i Rosją zahamowały odrodzenie się ruchu lotniczego po okresie pandemii i negatywnie wpływają na koszty transportu lotniczego, zarówno w regionie jak i w skali globalnej. Dla przykładu, autorzy raportu wskazują, że w 2021 r. pasażerowie z Rosji i Ukrainy stanowili 5 proc. międzynarodowych pasażerów lotniczych w 30 państwach i 10 proc. w 18 państwach.Skutki wojny odczuwalne są także przez transport morski: handel w rejonie Morza Czarnego skurczył się w portach ukraińskich o 82 proc. a rosyjskich o 45 proc.
Według prognoz Banku Światowego wskutek rosyjskiej agresji na Ukrainę PKB Europy Centralnej i Azji zmniejszy się o 6,5 pkt. proc. w porównaniu z prognozami sprzed wybuchu wojny i w 2022 r. spadnie o 4,1 punktu procentowego, by w kolejnym roku wzrosnąć do 2,5. W 2022 r. wzrost PKB Europy Centralnej jest prognozowany na 3,5 proc., podczas gdy PKB Europy Wschodniej spadnie o 30,7%.2
Raport zawiera również ocenę wpływu wojny na sytuację gospodarczą w poszczególnych krajach omawianego regionu. Szacuje się, że tempo wzrostu polskiego PKB obniży się wskutek między innymi, wysokiej inflacji, zaburzeń w łańcuchach dostaw, załamania się handlu z Rosją, Ukrainą i Białorusią, czy zacieśnienia polityk monetarnej. Według prognoz Banku Światowego wyniesie on w 2022 r. tylko 3,9 proc. w porównaniu do 5,7 proc. w 2021 roku. Prognozuje się, że saldo obrotów bieżących w 2022 r. wyniesie -2,5 proc.
Autorzy raportu podkreślają, że wpływ wojny na przyszłość ekonomiczną regionu zależeć będzie od czasu trwania konfliktu. Przedłużenie wojny zwiększy nie tylko koszty ekonomiczne i ludzkie, ale podwyższy niepewność polityczną i dalej zakłócać będzie handel i inwestycje.W raporcie zaleca się wzmocnienie buforów polityki makroekonomicznej i instytucji w państwach regionu, tak by zwiększyć stabilność gospodarki, a także wzmocnić systemy ochrony socjalnej, poprawić wydajność energetyczną i przyspieszyć „zieloną transformację”.Autorzy raportu postulują wspieranie dalszej integracji globalnej i regionalnej, utrzymywanie stabilności makroekonomicznej, przeprowadzenie reform instytucjonalnych, w szczególności tych chroniących prawo własności i minimalizujących ryzyko wywłaszczenia. Promowane są działania na rzecz obniżenia kosztów prowadzenia biznesu i zachęcania do inwestycji, szczególnie w sektorach o najwyższej produktywności, a także wspieranie dobrego ładu korporacyjnego.
W raporcie podkreśla się także konieczność ochrony uchodźców, a także osób zagrożonych marginalizacją, poprawę efektywności świadczeń socjalnych i sektora ochrony zdrowia.
Raport “War in the Region” został przygotowany na podstawie danych z pierwszych kilku tygodni trwania wojny i jest prawdopodobnie jedną z pierwszych prób oszacowania ekonomicznych skutków rosyjskiej agresji na Ukrainę. Jak podkreślają autorzy, rzeczywisty wpływ wojny na gospodarkę, zarówno w skali globalnej, jak i regionalnej, będzie zależał od jej dalszego rozwoju i czasu jej trwania.
1 Bank Światowy za poziom ekstremalnego ubóstwa przyjmuje dochód na osobę poniżej 1,9 dolara USA
2 Autorzy raportu do państw Europy Wschodniej zaliczają Białoruś, Mołdawię i Ukrainę.
Jacek J. Wojciechowicz
Członek Rady TEP i Koordynator projektu TEP „Blockchain i Nowe Technologie”
Kontakt do autora:
email: jacek.wojciechowicz@tep.org.pl
Towarzystwo Ekonomistów Polskich (TEP) krzewi wiedzę ekonomiczną i wyjaśnia zjawiska gospodarcze współczesnego świata, propagując poszanowanie własności prywatnej, wolną konkurencję oraz wolność gospodarczą, jako warunki rozwoju Polski. Zrzesza praktyków biznesu i teoretyków różnych dziedzin nauk ekonomicznych.