Mimo utrzymywanych ograniczeń administracyjnych działalności gospodarczej koniunktura
gospodarcza uległa poprawie w II kwartale. Wzrost aktywności obserwujemy we wszystkich
działach gospodarki, objętych badaniami koniunktury przez Instytut Rozwoju Gospodarczego SGH. Oznaką ożywienia jest w szczególności wyraźny wzrost inwestycji. Mimo poprawy stan koniunktury jest wciąż niższy niż przed wybuchem pandemii.
Na początku II kwartału 2021 r. zarówno barometr koniunktury IRG SGH (BARIRG), jak i wskaźniki koniunktury we wszystkich działach gospodarki objętych badaniami IRG SGH (przemyśle przetwórczym, budownictwie, handlu, sektorze bankowym i gospodarstwach domowych) zwiększyły swoje wartości. Poprawiają się także nastroje przedsiębiorców i konsumentów. Wartość barometru BARIRG wynosi obecnie -3,35 pkt (rys. 1). To wynik zbliżony do wieloletniej średniej (-6,5 pkt). Wzrost wartości barometru w porównaniu z I kwartałem br. wyniósł niemal 12 pkt. Wzrost w skali roku jest jeszcze większy i sięgnął ponad 32 pkt1.
Rysunek 1. Barometr IRG SGH i realny PKB w Polsce w latach 2003-2021.
Największy wpływ na kwartalny wzrost wartości barometru miała poprawa koniunktury w sektorze bankowym. Wskaźnik zwiększył swoją wartość w skali kwartału o 35,4 pkt. Tak wysoki wzrost tego wskaźnika w drugim kwartale odnotowano w historii badań IRG SGH tylko raz, w 2015 roku. Dodatni wpływ na wzrost wartości barometru miały także zmiany wartości pozostałych wskaźników koniunktury: w przemyśle przetwórczym (o 7,2 pkt), w budownictwie (o 12,4 pkt), w handlu (o 1,4 pkt) oraz wskaźnika kondycji gospodarstw domowych (o 12,1 pkt).
W przemyśle przetwórczym ciągłą poprawę koniunktury obserwujemy od grudnia 2020 r. W porównaniu ze styczniem 2021 r. obecna wartość wskaźnika koniunktury IRG IND jest wyższa o 7,2 pkt. Wzrost w skali roku wyniósł 39,3 pkt. Poprawę koniunktury odnotowano prawie we wszystkich badanych przekrojach. W przekroju według rodzajów działalności gospodarczej największą poprawę odnotowali producenci dóbr inwestycyjnych, dla których wskaźnik koniunktury zwiększył się o 8,5 pkt. (do 11 pkt. Przewidywania na najbliższe miesiące są coraz bardziej optymistyczne. W dłuższym okresie poprawa koniunktury nie jest możliwa bez wzrostu nakładów inwestycyjnych. W ciągu półrocza (tj. od ostatniego badania w październiku 2020 r.) nastąpił wzrost inwestycji, zarówno w budynki i budowle, jak i maszyny i urządzenia. Wartości sald wzrosły odpowiednio o: 3,7 i 11,3 pkt. Zmiany w skali roku były jeszcze większe: wyniosły: 42,2 i 52,4 pkt. Wśród planów inwestycyjnych są przede wszystkim: wymiana starego wyposażenia (84,3% ankietowanych, 65,5% pół roku temu), ograniczenie zużycia energii (odpowiednio: 81,6 i 52,7%), mechanizacja i automatyzacja produkcji (72,6% i 45,5%) oraz zwiększenie mocy produkcyjnych (65,2 i 43,4%). Mimo odnotowanych wzrostów poziom inwestycji w przemyśle jest niewiele większy od przeciętnego (rys. 2).
Rysunek 2. Inwestycje w maszyny i urządzenia oraz budynki i budowle
w przemyśle przetwórczym w latach 1997-2021.
Przedsiębiorcy sygnalizują narastanie uciążliwości barier działalności gospodarczej, a zwłaszcza trudności z zaopatrzeniem w surowce i materiały oraz z zatrudnieniem wykwalifikowanej siły roboczej. Nasilające się problemy z zaopatrzeniem w surowce i materiały są skutkiem zakłócenia łańcuchów dostaw przez pandemię. Zgłasza je 68% badanych firm, o połowę więcej niż w styczniu br.
Podobną sytuację obserwujemy w budownictwie. Wskaźnik koniunktury budowlanej (IRGCON) w ciągu kwartału zwiększył swoją wartość o 12,4 pkt, do wysokości -0,4 pkt. W skali roku wzrost wartości wskaźnika był większy, wyniósł 35,9 pkt. Mimo wzrostu wartość wskaźnika pozostaje ujemna i niższa od wieloletniej średniej.
Podobnie jak w przemyśle przetwórczym wzrosły inwestycje w budownictwie. Wartość salda zwiększyła się w porównaniu ze styczniem br. o 6,5 pkt. Pozostaje jednak niska; wynosi -20,3 pkt (rys. 3). Mimo wzrostu cen usług budowlanych przedsiębiorstwa oceniają swoją sytuację finansową jako niekorzystną. Równocześnie rosną bowiem ceny surowców i materiałów. Ten wzrost przedsiębiorcy wskazują jako główną barierę ograniczającą ich aktywność.
Rysunek 3. Nakłady inwestycyjne w budownictwie IRG SGH w latach 1994-2021
Poprawiły się także nastroje gospodarstw domowych (rys. 4). Wskaźnik kondycji gospodarstw domowych (IRGKGD) zwiększył swoją wartość w ciągu kwartału o 12,1 pkt. Jest to najwyższy przyrost wartości wskaźnika w drugim kwartale w historii badania. W skali roku wzrost wartości wskaźnika był jeszcze większy, wyniósł 34 pkt. Mimo to jego wartość pozostaje ujemna i niższa niż przed wybuchem pandemii: wynosi -16,2 pkt. Kwartalny wzrost wartości wskaźnika jest skutkiem wzrostu wartości wszystkich jego składowych, a zwłaszcza zmniejszenia się obaw o utratę pracy i poprawy ocen przyszłego stanu gospodarki. Wartość pierwszego z sald zmalała o 23,3 pkt, a drugiego wzrosła o 14,1 pkt. Wzrosły również wartości sald odpowiedzi na pytania o przyszłą sytuację finansową gospodarstwa domowego (o 5,1 pkt) i przewidywaną zdolność do oszczędzania (o 5,9 pkt).
Rysunek 4. Wskaźnik kondycji gospodarstw domowych IRG SGH i konsumpcja prywatna w Polsce w latach 2003-2021.
Z badań koniunktury przeprowadzonych w kwietniu i maju wynika, że w gospodarce utrzymuje się tendencja poprawy koniunktury. Przewidywania zarówno przedsiębiorców, jak i gospodarstw domowych co do ich sytuacji ekonomicznej w najbliższych miesiącach są bardziej optymistyczne niż w poprzednim kwartale. Poprawiły się także oceny ogólnej sytuacji gospodarczej w kraju. Biorąc pod uwagę bardziej optymistyczne nastroje przedsiębiorców i konsumentów oraz pozytywne oddziaływanie czynników sezonowych w kolejnym kwartale należy oczekiwać dalszej poprawy koniunktury.
1 W znacznej mierze to tzw. efekt bazy statystycznej. Największe załamanie koniunktury podczas kryzysu COVID-19 miało miejsce w marcu i kwietniu 2020 r.
Kontakt do autorów:
prof. Elżbieta Adamowicz: adel@sgh.waw.pl
dr Konrad Walczyk: kwalcz1@sgh.waw.pl
Towarzystwo Ekonomistów Polskich (TEP) krzewi wiedzę ekonomiczną i wyjaśnia zjawiska gospodarcze współczesnego świata, propagując poszanowanie własności prywatnej, wolną konkurencję oraz wolność gospodarczą, jako warunki rozwoju Polski. Zrzesza praktyków biznesu i teoretyków różnych dziedzin nauk ekonomicznych.