Po przedstawieniu Opinii przez Rzecznika Generalnego TSUE w sprawie kredytów frankowych, notowania banków na GPW w Warszawie (WIG_Banki) poszły w dół. Ale po chwili zaczęły odbudowywać straty. Co prawda WIG-Banki nie osiągnął jeszcze poziomu sprzed opublikowania Opinii Rzecznika TSUE, ale część banków już ten poziom przekroczyła. Dlaczego tak szybko WIG_Banki wrócił na ścieżkę wzrostu? Opinia Rzecznika TSUE nie przesądza o rozstrzygnięciu TSUE. I rynek to dobrze wie.
Rzecznik Generalny Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, Anthony Michael Collins, przedstawił 16 lutego 2023 r. opinię w sprawie polskiej sprawy frankowej (C-520/21). Opinia zawiera kilka ważnych konkluzji.
- Najważniejsza konkluzja opinii mówi, że odpowiedzi na pytanie, czy konsument może żądać od banku zwrotu kosztów korzystania z zapłaconych rat, poszukiwać należy w prawie krajowym. Jeśli prawo krajowe dopuszcza takie roszczenie konsumenta, to Dyrektywa nie stoi temu na przeszkodzie.
Rzecznik zauważa w swojej opinii, że to do sądu krajowego należy ustalenie, czy Bank w następstwie uznania umowy kredytu hipotecznego za nieważną z powodu zawarcia w niej nieuczciwych warunków, może dochodzić od konsumenta roszczeń wykraczających poza zwrot przekazanego kapitału kredytu i zapłatę odsetek ustawowych za opóźnienie.
Patrząc na dotychczasowe decyzje polskich sądów w sprawach o podobnym charakterze, może to oznaczać rozstrzygnięcia na korzyść kredytobiorców, bez rozpatrywania każdej sprawy lub grupy spraw odrębnie. - W sprawie roszczeń banku Rzecznik wskazał, że Dyrektywa 93/13 stoi na przeszkodzie tym roszczeniom.
Jest to stanowisko sprzeczne z wyrokiem Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej w sprawie C-395/21 i w sprawach połączonych C-349/18, C-350/18 oraz C-351/18, zgodnie z którymi to prawo krajowe decyduje o skutkach nieważności umowy. - Opinia Rzecznika nie przesądza rozstrzygnięcia ani nie jest wiążąca dla TSUE. Wyrok TSUE może być inny niż proponuje Rzecznik. Są przykłady na to, że TSUE nie podzielił opinii Rzecznika Generalnego (na przykład ostatnio w sprawie C-555/21 w wyroku z 9 lutego 2023 r.).
- Rzecznik nie wypowiedział się o roszczeniu banku o waloryzację kapitału, a takie roszczenie uznał za zasadne Sąd Okręgowy w Warszawie w wyroku z 10.02.2023 r. Niezależnie od opinii Rzecznika Generalnego, to Trybunał ostatecznie zdecyduje, czy możliwe jest uznanie, że Dyrektywa takie roszczenie na gruncie prawa krajowego wyklucza.
- Opinia Rzecznika Generalnego TSUE nie ma charakteru wiążącego ani dla sędziów Trybunału, ani dla sądów krajowych. Treść opinii nie może być utożsamiana ze zdaniem TSUE. Opinia stanowi wyłącznie wsparcie dla sędziów Trybunału i punkt wyjścia do wewnętrznej dyskusji na temat ostatecznego kształtu wyroku.
- Nazywanie opinii rzecznika generalnego „zapowiedzią” lub „wstępem” do właściwego orzeczenia jest mylące i może wprowadzać w błąd, ponieważ opinia nie determinuje wyroku TSUE.
Zwraca uwagę brak symetrii w traktowaniu przez Rzecznika Generalnego TSUE stron sporu. Bardzo prokonsumenckie podejście można tłumaczyć potrzebą zachowania bezpieczeństwa systemowego gospodarki. Problemy z płynnością gospodarstw domowych w wyniku nadmiernego obciążenia ich budżetów jako skutek „haraczu” dla banków, jeśliby wystąpiły w większej skali, mogą mieć charakter systemowego zagrożenia. Ale podobny skutek może mieć nadmierne obciążenie banków poprzez przerzucenie na nich nadmiernych zobowiązań finansowych wobec kredytobiorców w ramach zbyt szeroko rozumianej ochrony konsumenta.
W efekcie banki obniżą zdolność kredytowania gospodarki, a w najgorszym przypadku same będą wymagać procedur naprawczych.
Mieczysław Groszek
członek TEP
menedżer bankowy, były wiceprezes ZBP
mieczgroszek@gmail.com
Towarzystwo Ekonomistów Polskich (TEP) krzewi wiedzę ekonomiczną i wyjaśnia zjawiska gospodarcze współczesnego świata, propagując poszanowanie własności prywatnej, wolną konkurencję oraz wolność gospodarczą, jako warunki rozwoju Polski. Zrzesza praktyków biznesu i teoretyków różnych dziedzin nauk ekonomicznych.