Żeglarze wchodzą niekiedy na łachy i mielizny. Wytrawnym zdarza się to prawie wyłącznie za przyczyną potęgi sił natury, np. wichury nie do pokonania. Mniej doświadczeni lądują łodziami na płyciznach nie z braku szczęścia do pogody, a z powodu swej niewiedzy i upartej wiary, że wbrew opinii starych wilków morskich im się jednak uda.
Profesor Dariusz Filar przyjechał na warszawskie spotkanie obiadowe TEP znad morza, więc żeglarska paralela jest na miejscu, tym bardziej że sam używa jej w tytule nowej książki, która ukazać się ma jeszcze przed Gwiazdką.
Odnosząc się do stanu gospodarki Polski w latach 2020-2022, twierdzi zatem, że jesteśmy „Na mieliźnie”. Racjonalni ekonomiści przyznają mu rację bez wahania. Problem polega na tym, że to nieracjonalni ekonomiści są teraz u steru.
Nasz gość uważa, że z głębokiej wody weszliśmy w piach z powodu najbanalniejszego z banalnych – kapitan podał zły kurs, ludzie u steru karnie go trzymają, natomiast załoganci gadali i gadają po próżnicy, ponieważ nikt ich nie słuchał, bo i nie chciał słuchać.
W podzielanej przez uczestników spotkania opinii, siedem lat temu nasza wspólna przecież łódź wzięła kurs na „centralistyczny etatyzm”. Wykonywanym zamierzeniem jest przypisanie państwu wiodącej roli w gospodarce, choć państwo nie jest od tego, żeby brać „fizyczny” udział w wytwarzaniu dóbr, a usługi ma świadczyć jedynie specyficzne.
Postępuje upaństwawianie banków i przedsiębiorstw przemysłowych. Olbrzymie i jednocześnie kontrowersyjne lub niejednoznaczne przedsięwzięcia (Centralny Port Komunikacyjny, samochód elektryczny Izera, przekop Mierzei…) finansowane są z publicznych pieniędzy, zmniejszając środki potrzebne na utrzymywanie Polaków w zdrowiu i formie intelektualnej (edukacja). Wielkie i znaczące podmioty scalane są pospiesznie w jednolite struktury (Orlen+Energa+Lotos+PGNiG) bez uzasadnienia co może to dać Polsce i Polakom. Narodowy Bank Polski miał być mocnym strażnikiem wartości złotego, a jest w tej roli coraz słabszy i w efekcie nieskuteczny – na dolary i euro trzeba wydawać coraz więcej złotych, a inflacja wzniosła i wznosi się znacznie powyżej tzw. inflacji bazowej.
Tracimy dziś, będziemy tracić jutro. Rząd obiecywał w 2015 r. rozruszanie inwestycji, a one zrobiły w tył zwrot. Stopa inwestycji, tj. ich udział w PKB, miała urosnąć do co najmniej 25 proc. Dziś wynosi tylko niewiele ponad 16 proc. i jest mniejsza niż kiedy na pokład wstępował nowy kapitan ze swoimi przybocznymi.
Jeśli uznać, że kierunek obrany po wyborach w 2015 roku był owocem poszukiwań nowych dróg i głębszych przemyśleń, to w opinii profesora Filara mógł on zostać wytyczony w nadziei na powtórzenie niesamowitego sukcesu ekonomicznego Korei Południowej oraz w wyniku zafascynowania poglądami włosko-amerykańskiej ekonomistki Mariany Mazzucato, autorki dość głośnej książki pt. „The Entrepreneurial State”, w której wywodzi, że rozwój technologiczny i
gospodarczy czerpią duże korzyści z inwestycji społecznych i nie powinny być wyłączną domeną wolnego rynku. Korea Południowa rzeczywiście prowadziła tzw. politykę przemysłową, ale jej sukces jest w wielkiej mierze pochodną żelaznej konfucjańskiej dyscypliny społecznej, nie do osiągnięcia gdzie indziej, a już
chyba zwłaszcza w Polsce. Dariusz Filar przypomniał, że gospodarka Republiki Korei „wystrzeliła” na dobre dopiero, gdy w 1979 r. zginął w zamachu pałacowym prezydent-dyktator Park Chung-hee i w kraju uwolniono siły wolnego rynku.
Książka M. Mazzucato ukazała się w Polsce w 2016 r. ze wstępem dzisiejszego premiera Mateusza Morawieckiego, a ludzie ze świecznika nie pisują wstępów do treści, które ich nie fascynują, a przynajmniej bardzo nie interesują. Tezy autorki nie są obrazoburcze nawet dla zagorzałych liberałów. Od odrobiny cukru w filiżance nikt na cukrzycę nie zapadnie, jednak co innego pochłaniać cukier workami, a to jest niestety nasz przypadek. Nie było zamiarem rozmowy z profesorem Filarem określanie sposobów zejścia z mielizny, ale w kontekście centralizacji, etatyzmu i bardzo szerokiej skali redystrybucji dochodów za pośrednictwem
budżetu warunkiem wstępnym zejścia z błędnego kursu i niewchodzenia jutro na taki ponownie jest przejrzyste określenie obszarów odpowiedzialności państwa. „Wolnościowcy” mogą się w tej kwestii różnić w szczegółach, ale ustalenie rozsądnie wąskich ram nie sprawia im kłopotu.
Jan Cipiur
Polecamy lekturę związanego z tematem spotkania obiadowego artykułu
prof. Filara pt. Odkłamać gospodarkę
link: http://przegladpolityczny.pl/odklamac-gospodarke-dariusz-filar-pp-173-2022/
Poniżej kilka informacji o naszym gościu.
Dariusz Filar – emerytowany profesor nadzwyczajny Uniwersytetu Gdańskiego. Wykładał również w University of Michigan, Central European University i Wydziale Artes Liberales Uniwersytetu Warszawskiego. W latach 1999-2004 główny ekonomista Banku Pekao SA, w latach 2004-2010 członek Rady Polityki Pieniężnej NBP, a w latach 2010 – 2014 Rady Gospodarczej przy Prezesie Rady Ministrów. Jako publicysta ekonomiczny współpracował z „Gazetą Wyborczą” i „Rzeczpospolitą”. W 1983 roku był wśród założycieli drugoobiegowego wówczas „Przeglądu Politycznego” i do dzisiaj współpracuje z tym pismem. Znany również jako twórca literatury pięknej. Autor książek „Czaszka olbrzyma”,„Jeszcze jedna podróż Guliwera”, „Drugie wejrzenie”, i „Szklanki żydowskiej krwi”.